سپندارمذ روز پنجم از هر ماه و ماه دوازدهم سال است .در شکل معنوی و مینوی اش مظهر بردباری و سازگاری و فروتنی اهورایی(اندیشه درست وپاک) است و در جهان مادی و خاکی نگهبانی زمین به او سپرده شده . برابر با روش و قاعده کلی روز پنجم اسفند ماه به مناسبت یکی شدن روز و ماه جشن می باشد. این جشن همراه با آداب و رسوم و تشریفاتی ویژه برگزار می شد .نخستین جشنی که در این روز برگزار می شد جشن مردگیران یا مژد گیران بوده است .این جشن ویژه زنان بوده و به مناسبت تجلیل و بزرگداشتشان برپا می گشت .به بیان ابوریحان بیرونی اسفندارمذ ایزد موکل بر زمین و ایزد حامی و نگهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده.به همین مناسبت این روز عید زنان به شمار می رفت.مردم به جهت گرامی داشت به آنان هدیه داده و بخشش می نمودند .در زمان ابوریحان این رسم هنوز رواج داشته و زنان نه تنها هدیه دریافت می کردند بلکه نوعی فرمانروایی می کردند و مردان باید از آنان فرمان می بردند .گردیزی نوشته است از این جهت جشن را مردگیران می گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی شوی و مرد خود را بر می گزیدند.در هر صورت این روز به سبب دریافت هدایا و فرمانروایی بانوان جشن زنان محسوب می شود .بین دوستان گرامی به دلیل نزدیکی ولنتاین با این روز معمول گشته که این روز را ولنتاین ایرانی نامگذاری کنند اما باید توجه داشت که بردباری و فروتنی که مظهر سپندارمذ است و زمین را با آن مثال می زنند (چرا که افتاده تر و صبورتر از خاک وجود ندارد) بیشتر به صفت و خصلت مادران اختصاص دارد و اگر برادران گرامیم تصمیم دارند پنجم اسفند را بجای ولنتاین به همسران یا دوستانشان هدیه دهند هرگز مادران خود را فراموش نکنند و مقام والای مادر را بر هر چیز و هر کس ارجمندتر بدانند.همچنین که جشن مهر و مهرگان به دلیل مهر و محبتی که در این جشن حاکم است به معنای ولنتاین امروزی بیشتر نزدیک است(خصوصا که هدایا یک طرفه نمی شود).این جشن را نیز به سبب اینکه نزدیک نوروز و فصل بهار است و موقع کشت و کار کشاورزان می باشد جشن برزیگران هم می نامند زیرا کشاورزان از این روز به بعد آلات و اسباب کشت و کار را آماده می کنند و بکاشتن درخت و گل و شخم کردن و غیره می ردازند و کاشتن درخت در این روز نیز بسیار معمول می باشد .جشن اسفندگان بر تمامی بانوان ایرانی به ویژه مادران گرامی فرخنده باد . پاینده باشید و اهورایی.پاینده ایران

زنان در این روز کار را تعطیل می‌کردند و اداره امور منزل بر عهده مردان بود.این روز را «جشن مزدگیران » می گفتند و مردان به زنان مزد یا هدیه می دادند.
قرن‌هاست که زرتشتیان در این روز خانه‌های خود را پاکیزه می‌کنند، گرد و غبار را از خانه‌ها می‌روبند و عطر خوش آویشنی که بر چهار گوشه اطاق افشانده اند، خانه هاشان را می‌آکند.
روز اسفند از ماه اسفند در فرهنگ زرتشتی روز اسفندگان است. روزی که به زنان تعلق دارد و بنا به تاریخ، کهن ترین روز گرامیداشت «زن» در جهان است.

ادامه مطلب...

درصورت حمایت سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری و تایید و تصویب شورای انقلاب فرهنگی به ریاست رئیس جمهور، جشن ملی و ایرانی اسفندگان در تاریخ ?? بهمن ماه، جایگزین جشن والنتاین خواهد شد.
با توجه به بحث تهاجم فرهنگی در راستای سیاست‌های دولت، انجمن دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران طی دو سال اخیر موضوع برگزاری جشن ملی اسفندگان را به صورت جدی دنبال کرده است.
انجمن دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران در طول دو سال اخیر با ارسال پیامک و برگزاری نشست‌های دانشگاهی به تبیین و ترویج مفهوم این مراسم پرداخته است.
قرار است این موضوع به شورای فرهنگ عمومی ارسال شده و در صورت تأیید به شورای انقلاب فرهنگی به ریاست رئیس‌جمهور ارسال شود.
پس از تأیید و تصویب برگزاری این آیین در این شورا جشن اسفندگان نیز به مانند شب یلدا در فهرست مراسم ثبت شده در تقویم رسمی کشور ثبت خواهد شد.
جشن اسفندگان آیین کهن ایرانی با پیشینه چند هزارساله است که مانند نوروز و مهرگان به هیچ پادشاه و سلسله‌ای ارتباط ندارد.
متأسفانه این آیین چند هزارساله ایرانی در طول سالیان گذشته بدست فراموشی سپرده شده و در طول چند سال اخیر، مراسم غیر ایرانی و بیگانه والنتاین جایگزین این مراسم منسوخ شده ایرانی شده است.
بنابراظهارات پژوهشگران تاریخی و ایران‌شناس، آیین اسفندگان همانند جشن والنتاین تنها به دخترها و پسرهای جوان اختصاص ندارد.
در این مراسم که به تعبیری آیین مهرورزی عشق و دوستی تلقی می‌شود هر فرد در هر جنسیت و سن حتی فرزند به مادر می‌تواند هدیه‌ای به رسم دوستی و علاقه بدهد.
هنوز در برخی از روستاهای ایران مراسمی برای پختن آش اسفندی توسط زنان روستا برگزار می‌شود.
بنابراین گزارش واژه اسفندگان که در اوستایی «سْپِنـْـتـَه آرمَئیتی» و نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپنته» یا «سپند» به مانک پاک و مقدس و «آرمئیتی» به معنی فروتنی و بردباری تشکیل شده و معنای این دو با هم فروتنی ِپاک و مقدس است.
امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین ِسرسبز و نشانی از باروری و زایش است. جشن سپندارمذگان یا اسفندگان، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده و این روز به نام مردگیران یا مژدگیران یا مزدگیران(=هدیه گرفتن از مردان) نیز در ادبیات فارسی بکار رفته است.