هنر نقاشی روی سفال را در زمره هنرهایی توصیف کرده اند که با تلاش هنرمندان و دست اندرکاران این رشته در استان آذربایجان شرقی از انقراض کامل نجات یافته و به چرخه تولید محدود باز گردانده شده است.
این رشته هنری، شاخه ای در صنعت سفالگری سنتی ایرانی محسوب می شود که از سوی هنرمندان چیره دستی در اعصار گذشته به جامعه هنری کشور عرضه شده است.
با کمال تأسف اغلب هنرمندان این رشته بدیع و چشم نواز گمنام زیسته و با کمترین توقع و انتظار شاهکارهایی آفریده اند که
زینت بخش خانه های اهل ذوق، موزه ها و نگارخانه های هنری در پهنای کشورهای مختلف، بویژه ایران زمین شده است، ولی آفرینندگان این آثار در فقر و تنگ دستی روزگار سپری کرده اند.
سفالگری خود رشته ای از صنعت است که قدمت آن به اعصار اولیه زندگی انسان روی کره زمین بر می گردد.

در محوطه های تاریخی حفاری شده درایران، سفالینه های هنری مربوط به هزاره های اول تا چهارم قبل از میلاد به دست آمده است. به عقیده صاحب نظران، خاستگاه اصلی هنر نقاشی روی سفال را می توان فلات قاره ایران دانست و موید این مدعا وجود سفالینه هایی از دوران مختلف تاریخی است که امروزه در دسترس هستند.

فرشاد به آفرین کارشناس میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، با تشریح تلاش های این سازمان در احیای برخی رشته های هنرهای دستی، می گوید: از سال ?? تاکنون با آغاز به کار مرکز آموزشی خانه سفال در تبریز تلاش های گسترده ای برای احیای این هنر اصیل به عمل آمده است.آغاز به کار این مرکز نقطه عطفی در احیای این هنر و افزایش کیفی تولیدات آن در این استان محسوب می شود.
به گفته وی، هم اکنون ??? نفر هنرمند شناخته شده در این بخش در آذربایجان شرقی فعالیت دارند و تولیدات آنها زینت بخش فضا های اهل هنر و فضیلت است.
این کارشناس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی معتقد است : راهنمای هنرمندان این بخش برای حضور در نمایشگاه ها و همایش های هنری در داخل و خارج از کشور بخش دیگری از تلاش های این سازمان در احیای این صنعت بدیع و چشم نواز است.
در همین رابطه اخیراً یکی از هنرمندان این صنعت در تبریز با کمک میراث فرهنگی تولیدات خود را در نمایشگاهی در شهر دوبی، در امارات متحده عربی به نمایش گذاشت.
همچنین برای همگرایی و تبادل تجربیات مفید میان هنرمندان این رشته انجمن دوستداران سفال در این استان راه اندازی شده است.
این انجمن با تشکیل جلسات ادواری تعامل مناسبی بین دوستداران و هنرمندان رشته نقاشی روی سفال در این استان ایجادکرده است.
گلایه هنرمندان این رشته از این بابت است که با وجود برخی تلاش ها برای احیای این هنر اصیل و در خور تحسین، هنوز تولیدات این بخش جنبه مصرف عمومی پیدا نکرده است.
یک هنرمند این رشته معتقد است، تنها راه عمومی کردن تولیدات این بخش خروج از تولید شیوه دستی و وارد کردن فناوری جدید به عرصه تولید انبوه و افزایش فعالیت ها در آن است.
حسین احمدی، خواستار همکاری دانشگاه و بخش های پژوهشی برای کمک در به کارگیری فناوری های نوین در تولید صنایع دستی نظیر سفالینه های دارای نقاشی های سنتی برای صدور به خارج از کشور و مصرف داخلی است.
به منظور ترغیب مردم و جامعه هنری برای استفاده از تولیدات این بخش در زندگی روزمره، تابستان امسال از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، جشنواره ای با عنوان جشنواره سفال و سرامیک در شهر مرند برگزار شد که نخستین گام برای آشنا کردن عموم مردم با تولیدات و زیبایی های آنها محسوب می شود.
انتظار بدیهی از مسئولان این بخش این است که نظیر این همایش ها به صورت ادواری در سطح گسترده در شهرستان های دیگر استان، در زمینه دیگر رشته های هنری نیز برگزار شود.
تولید سفال برای استفاده بشر امروزی به عنوان مصرف عمومی برای استفاده در منازل و زندگی شخصی با وجود جایگزین های مختلفی چون چینی، ملامین، پیرکس، ظروف فلزی لعابی و استیل و ... دور از انتظار است.
آنچه در این فرصت باید به آن اشاره کرد، لزوم حفظ رشته های هنری مرتبط با زندگی اجداد گذشته این سرزمین به عنوان کارنامه هویتی مردم است که حتی در سطحی محدود می تواند مدافع تمدن دیرینه ایران زمین باشد.
وجود کاشیکاری های بسیار زیبا و متعلق به دوران های مختلف تاریخی با مضامین متعالی ملی و مذهبی بر تارک بناهای باستانی و مذهبی موید این مدعای مهم است که این شاخه هنری ریشه در آداب و سنن آبا و اجدادی ما داشته و لازم است هنرمندان آن به عنوان حافظان یک هنردستی بدیع و ماندگار مورد حمایت قرار گیرند.
سفال خود صنعتی دیرپا محسوب شده و هنوز هم در جوامع ابتدایی به عنوان صنعتی برای تأمین یکی از نیازهای اصلی آن جوامع محسوب می شود. سفالگری به دو شیوه دستی و با استفاده از چرخ دستی از آغاز زندگی انسان بر روی کره زمین متداول شده است.

خاک مرغوب موجود در شهرستان مرند که با نام کائولن شناخته شده است، بهترین و مرغوب ترین خاک برای تولید سفالینه های مصرفی به عنوان ظروف بوده و هنرمندان رشته های مختلف نظیر هنرمندان شاخه نقاشی روی سفال از معادن غنی کائولن مرند در منطقه زنوز بهره وافر می برند.

سایت بانک اطلاعات نشریات کشور